Là người tù chính trị đang gây nhiều bàn tán trên dư luận lâu nay. Bài viết này nhằm cung cấp và lý giải về anh trên cái nhìn cá nhân, không nhất thiết phản ánh quan điểm của hội nhóm phe phái nào đó về vụ việc.
◪ 1. Nguy hiểm cho chế độ
Đảng CSVN, hay bất kỳ chính quyền nào khác, dĩ nhiên không khoái những người có xu hướng đối lập với mình. Nếu đảng nhận định là anh càng có biểu hiện lật đổ đảng, thì án tù cho anh càng kéo dài. Còn việc anh có muốn lật đổ hay không là việc khác.
Anh Thức là một nhân tài của xã hội. Quá trình anh trưởng thành, lập nghiệp, đóng góp cho sự phát triển của công nghệ thông tin của Việt Nam là không cần bàn cãi. Khi đánh giá về con người anh, đảng nhận định dĩ nhiên anh có tiêu chí của người đi khai phá.
Năm 2005, anh lập ra Nhóm Nghiên Cứu Chấn và lấy bút danh là Trần Đông Chấn. Trong bối cảnh đảng CSVN có xu hướng ngả về Trung Quốc khi đó, đảng đã lo ngại anh muốn thúc đẩy một Hào khí Đông A. Nếu hào khí này thúc đẩy mạnh quá mức mà đảng có thể kiểm soát, nó có thể gây bất ổn cho đảng.
Khi anh lập ra công ty cổ phần Một Kết Nối (OCI) cung cấp dịch vụ viễn thông đường dài quốc tế, không qua sự kiểm soát của an ninh viễn thông của đảng, thì anh đã làm đảng lo ngại và thận trọng. Trong bối cảnh kiều bào Úc, Canada và Mỹ khi đó có nhiều tổ chức đối lập với đảng, việc cung cấp dịch vụ VOIP của OCI có thể làm đảng mất kiểm soát chính trị trong lĩnh vực viễn thông. Đảng lo ngại về anh và OCI.
Cộng với việc Trần Đông Chấn của anh, đảng hoàn toàn không muốn công ty OCI của anh tồn tại.
Đó là lý do sâu xa của việc Sở Văn Hoá Thông Tin TPHCM lúc đó do ông Lê Mạnh Hà phụ trách đã ký quyết định phạt và tịch thu máy móc thiết bị của OCI. Dĩ nhiên Sở VHTT và ông Hà chỉ là đại diện ra mặt, phía sau đó là sự tham mưu của nhiều cấp an ninh bảo vệ đảng. Ông Trương Huy San đổ trách nhiệm này cho ông Lê Mạnh Hà là vừa phiến diện vừa thiếu chiều sâu chính trị.
Nhưng đến lúc này, dù đảng quyết tâm đánh sập OCI và cảnh giác anh Thức qua vụ Trần Đông Chấn thì một bộ phận trong đảng vẫn cho là anh Thức chỉ vì ý thức dân tộc và tinh thần khai phá, nên chỉ dừng lại ở đó mà chưa bắt giam anh. Coi như là một lời cảnh cáo.
Tháng 3/2009, không hiểu vì lý do gì mà anh Thức và luật sư Lê Công Định đi Thái Lan gặp ông Nguyễn Sĩ Bình, chủ tịch đảng Nhân Dân Hành Động (ở Mỹ) và bắt tay với ông này lập đảng mới. Đây là điều sai lầm của anh Thức. Đảng đang dè chừng anh cẩn thận thì anh lại bước thêm một bước làm đảng coi anh là thành phần nguy hiểm.
Trong bối cảnh thanh trừ đối lập của đảng từ giai đoạn 2005-2011, ngay cả viện IDS còn bị đảng giải tán, thì bất kỳ tổ chức đối lập nào cũng phải bị xử lý ngay. Dính đến tổ chức hải ngoại càng chết nhanh hơn. Trong đảng mới mà nhóm anh Thức thành lập, họ lại giao cho ông Nguyễn Sĩ Bình phụ trách... công tác xã hội.
Ông Bình ở tít bên Mỹ, biết cái gì về xã hội Việt Nam mà phụ trách ? Anh Thức ở chỗ này là sai lầm nhất. Anh là cọc, có tư thế riêng của anh, lại đi tìm trâu. Rồi phân công cho trâu cái mà trâu kém cỏi nhất.
Đó chính là lý do sâu xa mà tôi hay nói rằng tôi nể trọng anh Thức về quyết tâm và lòng dũng cảm. Nhưng tôi không nghĩ rằng anh có tố chất của người có thể làm chính trị thành công.
Đây là điều khiến tôi thất vọng về nhóm anh Thức. Cũng là giọt nước làm tràn ly đối với đảng. Từ đó, xét các yếu tố như đã phân tích ở trên, đảng cho là anh Thức nguy hiểm cho đảng. Cộng với việc anh không nhận tội và kiên quyết lập trường, đảng xử anh 16 năm tù. Để dù cho về sau anh có ra tù thì cũng hết thời gian để làm chính trị.
Nếu anh có tố chất là người đi khai phá, anh có tiền và địa vị xã hội, anh lại bắt tay với tổ chức lật đổ hải ngoại, anh quyết tâm chính trị nữa thì đảng phải giải tán anh là điều tất yếu chứ chẳng có “chính trị hoá kinh tế” nào ở đây cả.
Án chính trị là đảng kiểm soát nghiêm ngặt vì là vấn đề nhạy cảm. Hình sự hoá kinh tế thì có thể, chứ chính trị hoá kinh tế thì hôm nay tôi mới được nghe. Tài sản của anh Thức có thể là nhiều so với giới bình dân, chứ với các quan đảng, không đáng để họ chính trị hoá nó mà cướp đi. Họ mà làm thế cái giá phải trả sẽ lớn hơn nhiều so với cái mà họ thu được.
◪ 2. Vấn đề tiếp theo
Anh Thức là người kiên định lập trường. Vào tù rồi anh vẫn kiên trì đấu tranh. Anh cần giữ tư thế đối lập còn đảng cần giữ hình ảnh khi bang giao quốc tế nên hai bên có sự mâu thuẫn về hình ảnh với nhau. Nhưng từ khi anh Thức bắt tay với ông Nguyễn Sĩ Bình, anh đã mất đi thiện cảm và sự che chở của những người cải cách trong đảng.
Gặp nhau ở mãi tận Thái Lan, anh không tự nguyện đi thì ai bắt buộc được. Và đã làm chính trị thì có gì xảy ra là do mình, chứ sao lại cho rằng anh bị dụ hay ngây thơ ?
Điều đó làm cho chính sách của đảng về anh ở thượng tầng mất đi một móc xích có thể làm trung gian hạ nhiệt cho hai bên.
Nhưng mục đích của đảng là làm anh đầu hàng đảng, hoặc anh ở tù đủ lâu để khi về thì hết thời gian và trở nên vô hại với đảng. Xét đến lúc này thì đảng thành công. Dù ngày mai anh Thức ra tù thì cũng không còn nhiều thời gian để thích nghi với biến động thời cuộc, nói gì đến anh có thể làm chính trị mạnh mẽ tiếp tục.
Nếu cho rằng sự việc ồn ào về anh Thức vừa qua là có mục đích thì chỉ có thể lý giải là sau khi Tổng bí thư-Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã ổn định và vững chắc quyền lực bên trong thì ông muốn hướng ra bên ngoài và không muốn có sự cản trở đối ngoại vì một người tù đã ít nguy hiểm cho đảng đi như anh Thức.
Đảng muốn tha anh Thức là chuyện đã được đặt ra và anh Thức dĩ nhiên muốn tự do vì khát vọng của anh còn lớn, và anh cũng đã rút ra nhiều kinh nghiệm hơn xưa. Thế thì cần một nấc thang cho hai bên xuống thang.
Bài viết của Huy Đức có thể là một nấc thang để hai bên bước xuống. Anh Thức ra tù và ông Trọng thuận tiện đi Mỹ và châu Âu. Nhưng Huy Đức lại tiếp tục sai lầm.
Đem trách nhiệm bắt giữ anh Thức cột vào người ông Dũng là một sự coi thường tất cả. Huy Đức cần nhớ là về ông Dũng, tình báo phương Tây họ rành hơn tôi và ông. Ông viết lách như vậy nếu họ cho đó là quan điểm ngầm của ông Trọng thì càng khó cho ông Trọng. Ông Huy Đức hoặc những người phía sau ông Huy Đức có thể coi thường trình độ chính trị của nhân dân Việt Nam, nhưng đừng coi thường các nhà phân tích chính sách của các chính phủ phương Tây.
Anh Thức từng viết là anh không chống đảng mà chỉ chống sai lầm tiêu cực của đảng. Tôi nghĩ đó mới là nấc thang hay nhất để hai bên cùng xuống thang, nếu cả hai có nhu cầu xuống thang.
Chúc anh Thức nhiều sức khỏe và vững tinh thần.
H.M.
