Cách đây đúng 33 năm, vào khoảng 13 giờ trưa, ngày 08/06/1988, tại Bệnh viện Chợ Rẫy, Đức Tổng Giám mục Phi-líp-phê Nguyễn Kim Điền đột ngột qua đời để lại nhiều "nghi vấn về một vụ đầu độc" cho đến tận hôm nay.
◪ Đôi dòng tiểu sử
Đức Tổng Giám mục Phi-líp-phê Nguyễn Kim Điền sinh ngày 13/3/1921 tại Gia Định, là con thứ tư trong một gia đình có 7 người con.
Ngài được thụ phong linh mục ngày 21/09/1947. Năm 1955, ngài gia nhập Dòng tiểu Đệ Chúa Giêsu và qua Châu Phi sống với các tu sĩ của Dòng tại sa mạc Sahara.
Năm 1957, ngài trở về Việt Nam, dấn thân cho những con người nghèo khổ tại các vùng ngoại ô Sài Gòn, tại Lâm Đồng, Cần Thơ.
Ngày 28/12/1960, ngài được bổ nhiệm làm Giám mục Chính tòa Cần Thơ. Ngày 30/9/1964, ngài được đặt làm Giám quản Tổng Giáo phận Huế thay Đức Tổng Giám mục Phêrô Ngô Đình Thục và được Tòa thánh đặt làm Tổng Giám mục Tổng giáo phận Huế 4 năm sau đó (11/3/1968).
◪ Vị giám mục nghèo
Trước khi trở thành Giám mục, là một tu sĩ của Dòng Tiểu Đệ Chúa Giêsu, noi gương thầy mình, Đức Tổng Giám mục Nguyễn Kim Điền luôn sống gần gũi với người nghèo. Ngài không chỉ đã đến Châu Phi nơi sa mạc Sahara để chia sẻ cuộc sống huynh đệ với các anh em Tiểu đệ, mà còn đến để được sống giữa dân nghèo Phi Châu.
Khi trở về Việt Nam, để tiếp tục lý tưởng được sống nghèo với người nghèo, ngài đã chọn nghề đạp xích lô, vừa để mưu sinh, nhưng cũng là để được gần gũi, chia sẻ với những thành phần cùng đinh trong xã hội.
Sau khi trở thành Giám mục, ngài tiếp tục những dự án lo cho dân nghèo, sống nghèo... Nhưng, rồi thời cuộc và chính sách bách hại tôn giáo của chế độ đã không chỉ bắt ngài sống nghèo mà còn tước đoạt của ngài cả những giấc mơ về một xã hội mới công bằng, huynh đệ.
◪ Dám chết vì Tin Mừng
Ngày 26/3/1975, Huế bị cộng sản cưỡng chiếm. Trong tư cách của người đứng đầu Tổng Giáo phận Huế, vốn bản chất khiêm tốn, hiền hòa và khả ái, Đức Tổng Giám mục Nguyễn Kim Điền đã bày tỏ thiện chí và một thái độ chân thành hợp tác với chế độ mới. Không những thế, ngài còn vui mừng và tha thiết kêu gọi mọi thành phần dân Chúa Tổng giáo phận dẹp bỏ mọi thành kiến, nghi kỵ để cộng tác với chính quyền cách mạng cùng nhau xây dựng lại quê hương giầu mạnh (x. Thư Chung ngày 01/04/1975).
Tuy nhiên, chưa đầy hai năm sau, chứng kiến các cơ sở của Giáo hội lần lượt bị chiếm đoạt, mượn tạm cách bất hợp pháp, các linh mục bị ngăn cản làm mục vụ, chủng viện bị giải thể... đặc biệt, sau khi chứng kiến các vi phạm về quyền tự do tôn giáo cách hệ thống không chỉ đối với Công giáo mà cả đối với các tôn giáo bạn, ngược hẳn với những gì nhà cầm quyền đã bảo đảm trước đây, Đức Tổng Giám mục Nguyễn Kim Điền đã mạnh mẽ lên tiếng cách công khai ngay tại Ủy ban Nhân dân Bình Trị Thiên, ngày 15/4/1977, về quyền tự do tôn giáo, về những vi phạm của nhà cầm quyền, về những đối xử bất công của nhà cầm quyền đối với các tôn giáo. Những phản đối của ngài sau đó còn được phổ biến rộng rãi trong cộng đồng dân Chúa.
Kể từ đây, mỗi khi có dịp gặp mặt chính quyền, và nếu cần bằng các văn bản, ngài mạnh mẽ lên tiếng tố cáo những sai phạm trong quản lý nhà nước về tôn giáo, đồng thời, bày tỏ quan điểm của ngài đối với tệ trạng tự do tôn giáo. Riêng đối với Ủy ban Đoàn kết, bằng văn thư và bằng những lời huấn dụ nghiêm khắc, ngài đã công khai cấm các linh mục thuộc quyền tham gia ủy ban này.
Tất cả các hành động này của vị chủ chăn Tổng Giáo phận Huế đã trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với đảng và nhà nước cộng sản lúc bấy giờ. Ngày 05/04/1984, ngài nhận được giấy mời "làm việc" của Sở Công an Bình Trị Thiên. Và những buổi làm việc như vậy kéo dài suốt 120 ngày và chỉ tạm kết thúc vào ngày 15/10 năm ấy.
◪ Bản di chúc thiêng liêng
Hai ngày sau khi "tạm thời không bị mời đi làm việc", ngày 17/10/1984, Đức Tổng Philipphê Nguyễn Kim Điền đã viết một Thư chung gửi đến cộng đoàn dân Chúa Tổng Giáo phận, trước là để cảm ơn mọi người đã cầu nguyện cho ngài được vững tâm trong sứ mạng làm chứng, sau là tường trình lại cho cộng đồng dân Chúa nội dung của 120 ngày bị mời làm việc tại Sở Công an Bình Trị Thiên.
Dĩ nhiên, việc ngài bạch hóa những gì Sở Công an Bình Trị Thiên đã "làm việc" làm cho chế độ không hài lòng và tìm mọi cách gây khó khăn cho ngài. Họ dùng đủ mọi ngón nghề của cái gọi là "nghiệp vụ" để cô lập ngài. Thấy trước viễn cảnh có thể bị tù đầy, bị giết chết bất cứ lúc nào, ngày 8/11/1985, vị chủ chăn Tổng Giáo phận Huế đã viết Bản Di chúc thiêng liêng gói gọn tấm lòng của một vị mục tử nhân lành luôn trung thành với Thiên Chúa và chuẩn bị cho ngày phải chịu bắt bớ vì chính đạo. Trong bản Di chúc, ngài kêu gọi các linh mục dưới quyền hãy can đảm chu toàn bổn phận chủ chăn, luôn can đảm và trung thành với Giáo hội trong mọi cảnh huống khó khăn, nguy hiểm trước mặt:
Tôi không muốn có ước muốn riêng nào về sự chết và cuộc tẩn niệm hay chôn cất xác tôi. Sao cũng được, tùy thánh ý Chúa và sự liệu định của anh em linh mục giáo phận, vì tôi chẳng đáng chi cả.
Tôi không có gì để nhắn nhủ anh em linh mục Huế cách đặc biệt, trừ ra xin phép được khuyên các ngài hãy can đảm tỏ ra trung thành với Hội thánh trong mọi hoàn cảnh, sống đoàn kết trong linh mục đoàn và sống trọn vẹn bổn phận chủ chăn nhân hiền.
Tôi cám ơn linh mục trong giáo phận đã nhẫn nại chịu đựng tôi và tận tâm cộng tác với tôi. Những ai mà tôi vô tình hay vì bổn phận đã làm mất lòng thì xin tha lỗi cho tôi. Phần tôi, tôi không buồn phiền một ai cả. Xin mọi người cầu nguyện cho tôi.
Về tiền bạc, tôi không mắc nợ ai. Nếu như ai có thấy đang thiếu tôi vật gì, thì tôi vui lòng tha hết cho.
Các vật dụng, sách vở và tiền mặt tôi đang có thì tôi chối lại hết cho Tòa Giám mục Huế.
Một lần nữa, tôi cám đội ơn Chúa và xin tạm biệt mọi người, hẹn nhau trên nhà Cha"
Huế, ngày 08/11/1985
Philiphe Nguyễn Kim Điền
ký tên và đóng dấu.
◪ Lên đường về Nhà Cha
Những ngày cuối tháng Năm năm 1988, ngài đau nặng và được đưa vào điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy, Sài Gòn.
Ngài đột ngột qua đời vào khoảng 1 giờ trưa, ngày 08/06/1988. Ngài ra đi giữa lúc cả hệ thống chính trị Việt Nam lên đồng tấn công Giáo hội Công giáo về vụ phong thánh các thánh Tử đạo Việt Nam.
Có những nguồn dư luận cho rằng, Đức Tổng Giám mục Phi-líp-phê Nguyễn Kim Điền đã bị đầu độc chết!
Hôm nay, tưởng nhớ ngài, xin thắp nén hương lòng. Tạ ơn Chúa đã ban ngài cho Giáo hội Việt Nam. Chắc chắn, những hy sinh của ngài đã không vô ích. Trái lại, Giáo hội Việt Nam hôm nay phải mang ơn ngài: vị mục tử can trường đã một mình dám đương đầu với những khó khăn để bảo vệ sự thật và công lý.
Nguyễn Ngọc Nam Phong
Bài về chủ đề Tử đạo:
